دبیر سابق شورای‌عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی با انتشار مطلبی در شبکه اجتماعی اکس اسرائیل را به حمله نظامی تهدید کرد.

علی شمخانی در واکنش به حمله اخیر اسرائیل در غزه نوشت: «تنها هدف ‎رژیم اسرائیل در کشتار نمازگزاران ‎مدرسه تابعین در غزه و ترور شهید ‎اسماعیل هنیه در ‎ایران جنگ‌طلبی و به شکست کشاندن مذاکرات آتش‌بس است. فرایندهای حقوقی، دیپلماتیک و رسانه‌ای طی‌شده، مقدمات تنبیه شدید رژیمی که جز زبان زور نمی‌فهمد را فراهم کرده است.»

تاکید بر طی‌شدن روند حقوقی و دیپلماتیک، ظاهرا به تلاش‌ها برای ممانعت از پاسخ نظامی جمهوری اسلامی به کشته‌ شدن هنیه در تهران اشاره دارد که طی روزهای اخیر مطرح بود.

در شرایطی که پس از کشته‌ شدن هنیه، رهبر جمهوری اسلامی گرفتن انتقام خون «مهمان نظام» را قطعی دانسته بود، از صبح روز دهم مرداد مقام‌های جمهوری اسلامی بر پاسخ سریع و گسترده تاکید داشتند.

اما تحلیلگران نگرانی از افزایش تنش و احتمال آغاز جنگ مستقیم با اسرائیل و متحدانش را دلیل تعلل جمهوری اسلامی در پاسخ‌گویی نظامی دانستند.

از دید تحلیلگران، تناقض در مواضع مقام‌های حاکمیت با سکوت و انفعال عملیاتی، تلاشی است برای بهره‌گیری از این اتفاق به‌منزله فرصتی برای باز کردن درهای مذاکره با غرب و امتیازگیری برای رفع تحریم‌ها.

مسعود پزشکیان که کشته‌ شدن هنیه در اولین روز رسمی ریاستش رقم خورد، طی روزهای گذشته تماس‌ها و دیدارهای دیپلماتیک متعددی در این‌ رابطه انجام داده است.

امانوئل مکرون، رییس‌جمهوری فرانسه، در تماس تلفنی با مسعود پزشکیان خواستار پرهیز ایران از افزایش تنش شد، اما او با این موضوع مخالفت کرد.

رسانه‌های بین‌المللی می‌گویند که مکرون در این گفت‌وگو از پزشکیان خواسته است همه تلاشش را برای جلوگیری از تنش نظامی جدیدی که به نفع هیچ‌کس نخواهد بود به کار گیرد.

اگرچه در روایت طرف ایرانی آمده است که پزشکیان، با انتقاد از حمایت‌های کشورهای غربی از اسرائیل، حق پاسخ‌گویی به این حمله را برای جمهوری اسلامی محفوظ دانسته است.

پرهیز از پاسخ‌گویی نظامی باگذشت ده روز از زمان کشته‌ شدن هنیه در شرایطی رقم خورده است که طی این مدت مقام‌های سیاسی و فرماندهان سپاه پاسداران بی‌وقفه زبان به تهدید اسرائیل گشوده‌اند.

سلامی، فرمانده کل سپاه پاسداران، ۱۵ مردادماه تاکید کرد: «اسرائیلی‌ها اگر پاسخ محکمی دریافت کنند می‌فهمند در ترور هنیه اشتباه کردند.»

محمدباقر قالیباف، رییس مجلس شورای اسلامی، نیز دهم مردادماه نوشت: «ایران و جبهه مقاومت از خون برادر شهید خود» نمی‌گذرند.

تحرک نظامی در سایت‌های موشکی ایران و انتشار هدفمند اخبار بسته‌ شدن آسمان غرب ایران در روزهای مختلف، که هر بار نشانه‌ آغاز حمله موشکی به خاک اسرائیل بود، تنها در حد یک مانور رسانه‌ای باقی ماند.

اگرچه به نظر می‌رسد در وضعیت فعلی تحولات نظامی در جنگ روسیه و اوکراین و ورود نظامیان اوکراینی به بخش‌هایی از خاک روسیه باعث شده است جمهوری اسلامی کسب حمایت و امتیاز از روسیه را در ازای خدمات تسلیحاتی به این کشور در اولویت قرار دهد.

روز جمعه ۱۹ مرداد برخی رسانه‌ها مدعی شدند که نظامیان روسیه برای دریافت موشک‌ فتح به ایران سفر کرده‌اند.

این خبر پس از آن منتشر شد که برخی رسانه‌ها مدعی شدند روسیه پذیرفته‌ است سامانه‌های دفاعی پیشرفته اس۴۰۰ را در اختیار جمهوری اسلامی بگذارد.

نماینده جمهوری اسلامی در سازمان ملل در واکنش به این اخبار اعلام کرد: «ایران و روسیه توافقنامه‌های همکاری درازمدت و راهبردی در زمینه‌های مختلفی از جمله نظامی دارند.»

اگرچه این موضع را می‌توان در ادامه اظهار نظر امیرسعید ایروانی دانست که در تغییر موضعی معنادار گفته بود: «برقراری آتش‌بس پایدار در غزه و خروج اسرائیل از این سرزمین اولویت اول جمهوری اسلامی است.»

برخی کاسته‌ شدن از لحن تند مقام‌های عالی حکومت ایران را به سفر دبیر شورای امنیت ملی روسیه به تهران و دیدارهای او با مقام‌های جمهوری اسلامی نیز مرتبط می‌دانند.

براساس برخی شنیده‌ها شوگین این سفر حامل پیغامی از پوتین بوده است که در آن از جمهوری اسلامی خواسته است از گسترش درگیری در منطقه پرهیز کند.

اما در نظر تحلیلگران آنچه باعث شده است جمهوری اسلامی در توقف کامل برنامه پاسخ نظامی تردید کند، تداوم حملات به نیروهای نیابتی نظام است که نشان می‌دهد اسرائیل هراسی از  تقابل نظامی مستقیم ندارد و تهدیدهای ایران بازدارنده نیست.

درعین‌حال احتمال نفوذ گسترده در بدنه امنیتی و نظامی جمهوری اسلامی، احتمال حمله گسترده اسرائیل و متحدانش ازجمله آمریکا به ایران موارد دیگری است که بر تصمیم‌گیری نهایی در تهران اثر گذاشته است.

به‌ویژه آنکه پس از عملیات نمادین وعده صادق رهبران حکومت بر این باور بودند که این عملیات کنترل‌شده و نمایشی اسرائیل را از حملات دیگر علیه جمهوری اسلامی باز می‌دارد که در عمل چنین اتفاقی رخ نداد.

تحلیلگران نظامی منطقه هشدار داده‌اند که هدف قرار گرفتن حتی بخشی از زیرساخت‌های صنعتی و نیروگاهی ایران در تقابل نظامی، خسارتی به بار خواهد آورد که جبران آن سال‌ها طول خواهد کشید. واقعیتی که رهبر جمهوری اسلامی نیز به آن واقف است و نگرانی از رویداد آن را در کلام برخی ائمه جمعه می‌توان شنید که یادآور شده‌اند جنگ به مصلحت نظام نیست.

رییس‌دفتر عقیدتی سیاسی فرماندهی کل قوای جمهوری اسلامی ۱۶ مردادماه گفته بود: «سه‌ راه پیش‌ روی نظام قرار دارد، راه اول جنگیدن است که مصلحت ما نیست؛ زیرا ما به دنبال جنگ نبوده و نیستیم، راه دوم تسلیم‌شدن است که این هم خط بطلانی بر تمام پیروزی‌ها و موفقیت‌ها می‌کشد، درنهایت راه سوم راهبرد مقاومت فعال است.»

به نظر می‌رسد مقاومت فعال بهره‌گیری از توان نیروهای نیابتی در منطقه است که به جمهوری اسلامی فرصت می‌دهد، در عین ایجاد ناامنی و تنش برای اسرائیل، از درگیری رسمی و مستقیم با این کشور دور بماند.

نباید فراموش کرد در عرصه افکار عمومی تبعات تحقیر امنیتی نظامی ناشی از هدف قرار گرفتن مهمان ویژه مراسم تحلیف مسعود پزشکیان در قلب تهران، برای حاکمیت مسئولیت سنگینی ایجاد کرده است و بی‌پاسخ گذاشتن این عملیات می‌تواند به معنای اعتراف به ناتوانی نظام در حفظ امنیت حتی در داخل کشور باشد.